• Giriş

Anglo sakson hukuku kaynaklı olan escrow sözleşmesi; sözleşmenin taraflarının edimlerinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği hususunun belirsiz olduğu durumlarda tarafları bu belirsizliğin olası sonuçlarından korumak amacıyla, edimlerinin üçüncü bir kişi aracılığıyla teminat altına alındığı bir sözleşme türüdür.  Bu üçüncü kişi taraflar arasındaki hukuki ilişkinin dışında olmakla beraber escrow sözleşmesinin bir tarafıdır.

Escrow sözleşmesinin temelini oluşturan kaynak bir sözleşme niteliğinde iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme söz konusudur.Karşılıklı edimlerin teminat altına alınması amacıyla escrow sözleşmesinin yapılacağı, bu temel sözleşmede belirtilir ya da bu husus zımnen anlaşılabilir. Dolayısıyla bu durumda iki ayrı sözleşmenin varlığından söz edilir.Escrow sözleşmesinin tarafları temel sözleşmenin tarafları ile aracı üçüncü kişiden oluşur. Taraflardan birinin borcu ücret ödeme ve sözleşmeye konu şeyin teslimi iken aracının borcu bu şeyi sözleşme uyarınca muhafaza etmektir. Aracının muhafaza borcuna ek çeşitli yükümlülükleri de söz konusu olabilir.

  • Türk Hukukundaki Yeri

Türk hukuku bakımından, Borçlar Kanunu ya da başka bir kanunda düzenleme alanı bulmadığından escrow sözleşmesi sözleşme özgürlüğü prensibi uyarınca isimsiz sözleşmeler arasında yer alır.

  • Escrow Sözleşmesinin Tanımı

Escrow sözleşmesini, temel sözleşme taraflarının aralarındaki hukuki ilişkiden doğan borçlarının ifasını teminat altına almak amacıyla, edim konusu şeyin temel sözleşmeden bağımsız bir üçüncü kişiye teslim edildiği, üçüncü kişinin de sözleşmede belirtilen şartlar veya gerçekleşmesi gereken bir durum uyarınca bu şeyi koruyup ifayı teminat altına aldığı bir sözleşme olarak tanımlayabiliriz.

Dolayısıyla escrow sözleşmesi teminat niteliği taşıyan bir sözleşmedir;a ancak diğer teminat sözleşmelerinin aksine, aracı kişi teslim aldığı edim konusu şey üzerinde sözleşmede belirtilen şart veya beklenen durumun gerçeklemesine dek tasarruf yetkisine sahiptir. Söz konusu şart veya durumun gerçekleşmesi ya da gerçekleşmemesi halinde sözleşmede belirtilen şekilde aracı üçüncü kişi edim konusu şeyi taraflardan birine teslim etmekle yükümlüdür.1

1 (Sinan Usta)

  • Escrow Sözleşmesinin Özellikleri

Escrow sözleşmesi rızai bir sözleşmedir.

Escrow sözleşmesine konu şeyin teslimi sözleşmenin unsuru olmayıp sözleşme teslimden önce kurulmuş olur. Sözleşmede bir ücret belirlendiyse bu ücretin ödenip ödenmemesi de sözleşmenin kurulması bakımından bir önem taşımaz.2

2 (Sinan Usta)

Escrow sözleşmesinde aracının muhafaza borcunun zaman bakımından bir süre kapsaması itibariyle escrow sözleşmesi sürekli edimli bir sözleşmedir.

Escrow sözleşmeleri üçüncü kişi yararına kurulabilen bir sözleşmedir. Escrow sözleşmesinin bir tarafını aracı kişi diğer tarafını ise temel sözleşmenin taraflarından yalnızca birinin oluşturması halinde üçüncü kişi yararına kurulan bir escrow sözleşmesi söz konusu olacaktır. Bu durumda sözleşmenin bir tarafı olan aracı kişi “vaat eden”, diğer tarafı olan temel sözleşmenin taraflarından biri ise “vaat ettiren” olurken, temel sözleşmenin tarafı olup escrow sözleşmesine katılmayan kişi ise “üçüncü kişi” olur.3

3 (Sinan Usta)

Escrow sözleşmeleri bakımından kanunda öngörülmüş bir şekil şartı olmadığından şekil serbestisi ilkesi geçerlidir. Taraflar belirledikleri herhangi bir şekilde escrow sözleşmesi kurabilecektir. Ancak hak kaybı oluşmaması adına HMK m.200 uyarınca 4.880 TL’yi geçen işlemler bakımından söz konusu olan senetle ispat zorunluluğu göz önünde bulundurulmakta ve yazılı sözleşme yapmak tercih edilmektedir. Escrow sözleşmeleri de uygulamada genellikle ispat kolaylığı sağlaması adına yazılı olarak kurulmaktadır. Eğer bir yazılı şekil kararlaştırılmışsa, aksi belirtilmedikçe bu şekil karineten geçerlilik şekli olarak kabul edilir.

  • Escrow Sözleşmesinin Konusu

Sözleşme serbestisi prensibi ve Türk Borçlar Kanunu m.26 uyarınca escrow sözleşmesinde de taraflar sözleşmenin içeriğini kanunun sınırları içerisinde serbestçe belirleyebilirler. Dolayısıyla kanunun emredici hükümlerine, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olmayan ve imkansız olmayan her şey escrow sözleşmesinin konusunu oluşturabilir.

  • Escrow Sözleşmesinin Unsurları
  • Temel Sözleşme

Bir escrow sözleşmesinden söz edebilmek için her şeyden önce teminat altına alınmak istenen edimin kaynaklandığı bir temel sözleşmenin varlığı gerekmektedir.

Escrow sözleşmesinin temel sözleşmeye bağımlı veya temel sözleşmeden bağımsız olduğu hususu taraflarca kararlaştırılabilir. Bunun kararlaştırılmadığı hallerde ise bu durum sözleşme hükümlerinin yorumlanmasıyla belirlenecektir.

  • Escrow konusunun escrow aracısına devri

Escrow sözleşmesinde bir şeyin sözleşmeye konu olması için temel sözleşmede kararlaştırılan edimin aracı kişiye teslim edilmesinin kararlaştırılması gerekir.Escrow konusunu ancak temel sözleşmeden doğan edimler oluşturabilir.

Escrow konusunun aracıya teslim edilebilir nitelikte bir şey olması şarttır. Dolayısıyla iş görme, yapma ve yapmama edimleri escrow konusu olamaz.4  Escrow konusu taşınır bir eşya olmalıdır, taşınmazların escrow konusu olamayacağı genel kabul gören görüştür.5 Ancak escrow sözleşmeleri bilgisayar programları için de söz konusu olabilir.6 Bu durumda escrow konusu bir internet alan adı veya bilgisayar programının kaynak kodu ya da dökümentasyonu olabilir.

4 (Şerafettin Ekici)

5 (https://www.escrow.com/support/faqs/what-can-i-buy-or-sell-using-the-onlineescrow-service)

6 (İsmail Kırca)

  • Teminat amacı

Teminat amacı escrow sözleşmesinin karakteristik niteliğidir. Escrow konusu şeyin tasarruf yetkisi aracı kişiye bırakıldığından temel sözleşmeden doğan borçların ifası teminat altına alınmış olacaktır.

  • Koşullar

Escrow sözleşmesinde aracının muhafaza etmekle yükümlü olduğu şeyi taraflardan birine teslim etmesi için belirli bir koşul öngörülür. Burada geciktirici koşul söz konusudur.7 Bu koşulun yerine getirilmesi için bir süre escrow sözleşmesi ile veya sonradan belirlenebilir.

7 (Şerafettin Ekici)

  • Ücret

Escrow sözleşmelerinde aracıya ücret ödenmesi zorunlu olmayıp sözleşmede aracıya ödenecek bir ücret söz konusu olduğunda bu ücret ve ödemeyle ilgili detaylar sözleşmenin taraflarınca belirlenebilir.

  • Anlaşma

Escrow sözleşmesinin geçerli olarak kurulabilmesi için taraflar escrow konusu şeyin teslimi, muhafazası ve geri verilmesi için gerekli koşullar üzerinde anlaşmaları gereklidir.

  • Escrow Sözleşmesinin Türleri

Pek çok escrow sözleşmesi türü mevcut olmakla birlikte uygulamada sık görülen türleri şunlardır8:

  • Kaynak kod escrow sözleşmesi,
  • Online escrow sözleşmesi,
  • Bitcoin escrow sözleşmesi,
  • Satış sözleşmesi hususunda düzenlenen escrow sözleşmesi,
  • Escrow hesabı ve konut sektöründeki uygulamaları

8 (Sinan Usta)

  • Tarafların Borçları

A. Temel Sözleşmenin Taraflarının Borçları

  • Escrow konusu şeyi escrow aracısına teslim etme borcu
  • Sözleşmede belirlenmiş ise escrow aracısının ücretini ödeme borcu
  • Escrow aracısının masraf ve zararlarını ödeme borcu
  • Belirlenen koşulu yerine getirme borcu
  • Koşulun gerçekleşmesi halinde escrow konusu şeyi geri alma borcu

B. Escrow Aracısının Borçları

  • Bağımsız ve tarafsız olma borcu
  • Escrow konusu şeyi teslim alma borcu
  • Escrow konusu şeyi muhafaza borcu
  • Özen borcu
  • Bilgi verme borcu
  • Sadakat borcu
  • Koşulun gerçekleşmesi halinde escrow konusu şeyi geri verme borcu
  • Escrow Sözleşmesinin Sona Ermesi

Escrow sözleşmesi birçok nedenden dolayı sona erebilir. Bu sona erme sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

  • İfa ile sona erme
  • Temel sözleşmenin taraflarının ortak talimatı ile sona erme
  • İfa süresinin dolması ile sona erme
  • İbra ile sona erme
  • Borçlunun sorumlu olmadığı ifa imkansızlığı ile sona erme
  • Tarafların sözleşmenin sona ermesi konusunda anlaşması (ikale sözleşmesi) ile sona erme
  • Escrow konusu şeyin kaybolması veya yok olması ile sona erme
  • Fesih

KAYNAKÇA

Av. Akif ÇİMEN - Stj. Av. Beritan YAVİÇ