Genel Olarak Ürün ve Sorumluluk
Ürün sorumluluğunun konusunu oluşturan ürün; endüstriyel süreçten geçerek veya elle olmak üzere bir üretim faaliyetinin sonucunda ortaya çıkan tüm mallar, yarı mamuller, yatırım malları ve hammaddelerdir. Ürün için çeşitli tanımlar yapılabilir ise de hangi ürün tanımının ürün sorumluluğu kapsamında olduğu mevzuata göre belirlenir.
Türk mevzuatında ürün tanımı; Teknik Mevzuat Kanunu’nda, Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik’te ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da yapılmıştır.
Teknik Mevzuat Kanunu’nun uyarınca ürün, piyasaya arz edilmesi hedeflenen tüm ürünlerini,
Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelikte ürün, alış-verişe konu olan taşınır eşyayı, konut ve tatil amaçlı taşınmaz malları ve elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri gayri maddi mallarını,
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da ürün, alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi mallarını ifade etmektedir.
Türk hukukunda ürün sorumluluğu bakımından Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiil hükümleri uygulanmaktadır. Yargıtay’ın bu yönde emsal kararları da mevcuttur.
Yargıtay Kararı - 11. HD., E. 2014/9179 K. 2014/19897 T. 16.12.2014
“…davacının inşa ettiği ...'s sitesinin 192 adet recidence daire ve 126 adet villadan oluşan bağımsız bölümlerinin yerden ısıtma sistemlerine ait boru tesisatını ...A.Ş. tarafından üretilen ... yerden ısıtma borularını kullanmak suretiyle döşediği ve üzerinin kaplamasının yapıldığı, ...A.Ş. tarafından üretilen boruların yine davalı ... Teknik Ltd.Şti.den davacı tarafça satın alındığı, davaya konu yerden ısıtma sisteminin döşeme işinin de bu firma tarafından yapıldığı, söz konusu boruların davalı ... şirketi tarafından 01.10.2003 tarihli ürün sorumluluk sigortası ile sigorta edildiği, alınan bilirkişi raporları ile davalılardan ...A.Ş. tarafından üretilen ve dava konusu olan boruların laboratuar ortamında yapılan ölçümleri neticesinde gizli ayıplı olduğu…satıcının ayıba karşı tekeffül hükümleri uyarınca dava konusu borulardaki ayıbın gizli ayıp olup, borular bakımından garanti süresinin 50 yıl olduğu, dolayısıyla muayene ve ihbar yükümlülüğünü yerine getiren alıcının ayıba karşı tekeffülden doğan seçimlik hakkını kullanabileceği ancak davacının bu davalıya karşı yasanın aradığı şekilde ihbar yükümlülüğünü yerine getirdiğini gösteren herhangi bir belge bulunmadığı, bu nedenle davacının bu davalıya karşı satım akdi nedeniyle ayıba karşı tekeffül hükümlerinden yararlanamayacağı, davalı ...A.Ş. ile yine davalı ... şirketi arasındaki poliçe hükümleri nazara alındığında da boruların teslim tarihleri itibariyle sigortanın teminatı içinde kalan tutarın belirlendiği, davalı ...'nın zamanaşımı savunması, imalatçının sorumluluğunun haksız fiil sorumluluğu olup..."
Özellikleri
- Bu sigorta, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen sorumluluk sigortalarının bir türüdür ve ihtiyari sorumluluk sigortaları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla Türk Ticaret Kanunu’nun sorumluluk sigortalarına ilişkin hükümlerine tabidir.
- Ürün sorumluluk sigortası bir malvarlığı sigortasıdır ve pasifin sigortasıdır.
- Bu sigorta, üçüncü kişi yararına sözleşme niteliğindedir. Sözleşmenin tarafları sigorta ettiren / sigortalı üretici ile sigortacıdır. Sigorta ettirenin borcu prim ödeme borcudur. Sigortacının yükümlülüğü ise rizikoyu taşımaktır.
- Ürün sorumluluk sigortası birleşik sigorta yapısındadır ve bu sigorta çifte sigorta söz konusu olabilir.
Teminat Altına Alınan Zararlar
Genel Şartlarda da belirtildiği üzere, ürün sorumluluk sigortası sigortalıya karşı, sözleşmede tanımlanan ürünlerin kusurundan kaynaklanan tazminat talepleri ve isteme ilişkin makul giderler için sözleşme ile kararlaştırılan şartlar ve limitler dahilinde teminat sağlamaktadır.
Sigortacı; sözleşme süresi içinde meydana gelen olay sonucu doğan ve sorumluluk hükümleri uyarınca tazmini sözleşme süresi içinde ya da sonrasında talep edilen zararlara karşı veya sözleşme yapılmadan önce veya sözleşme yürürlükteyken meydana gelen olay nedeniyle, sadece sözleşme süresi içinde sigortalıya ileri sürülebilecek taleplere karşı teminat sağlayacaktır. Yani, bu sözleşme hem olay tarihli hem de talep tarihli olarak teminat sağlayabilmektedir. Bu durum sözleşmenin taraflarının istemi üzerine belirlenmektedir.
Bu sigorta kapsamında teminat altına alınan zarar kalemleri ise,
- Cismani zararlar,
- Mal zararları,
- Malvarlığı zararları ve
- İsteme ilişkin makul giderlerdir.
Mutlak Teminat Dışı Olan Zararlar
Genel olarak poliçelerde mutlak teminat dışı tutulan zararlar bu sigorta poliçesinde de teminat dışı bırakılmıştır. Bu zararlar,
- Hukuka, ahlaka, adaba aykırı üretim faaliyetine konu ürünlerden doğan zararlar
- Sigortalı tarafından kasten sebep olunan zararlar
- Sigortalı veya çalıştırdığı kişilerin, poliçede belirtilen üretim faaliyetini ifa ederken alkol, uyuşturucu veya narkotik maddelerin etkisinde olmasından kaynaklanan zararlardır.
Aksine Sözleşme Yoksa Ürün Sorumluluk Sigortası Teminatının Dışında Kalan Haller
Taraflar sözleşmede aksine karar vermediyse aşağıdaki durumlar sigorta teminatının dışında kabul edilir.
- Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri haricinde bir mahkemede açılan tazminat davaları ve tahkim,
- Her türlü çevre kirliliğinden doğrudan veya dolaylı olarak doğan sorumluluklar nedeniyle yapılan tazminat talepleri,
- Niteliği ne olursa olsun aşağıdaki hallerden doğrudan veya dolaylı olarak kaynaklanacak tazminat talepleri,
- Herhangi bir nükleer yakıttan veya nükleer yakıtın yanması sonucu meydana gelen nükleer atıklardan kaynaklanan iyonize ışınımlar veya kirlilik,
- Radyoaktif, zehirli, patlayıcı veya herhangi bir patlayıcı nükleer bileşim veya bunun nükleer bir parçasının tehlikeli özellikleri,
- Diethylstilbesterol (DES). dioxin, urea formaldehyde, asbest, asbestli ürünler veya asbest içeren ürünlerin varlığından, üretiminden, elleçlenmesinden, işlenmesinden, satış, dağıtım, depolama, bırakılma veya kullanımından kaynaklanan her tür hastalık (kanser dahil) veya asbestten kaynaklanan bütün tazminat talepleri,
- Bir sözleşmenin ifasına veya özel bir anlaşmaya dayanıp, sigortalının yasal sorumluluk ölçüsünü aşan her tür talepleri,
- Manevi tazminat talepleri,
- Sigortalının ortak, danışman, çalışan ya da anne, baba, kardeş, eş ve çocuklarına karşı sorumluluğundan doğan tazminat talepleri,
- Ayıplı ürünlerin geri çağırılması, toplatılması ve imhasına ilişkin her türlü masraf ve ödemeler ve
- Sigortalı ürünlerin kendisine gelebilecek zararlar.
- İdari ve adli para cezaları dahil her türlü ceza ve cezai şartlar,
- Sigortalının aleyhine cezai takibata geçilmesi halinde, bu takibattan doğan diğer bilumum masraflar,
- İsteme ilişkin sigorta bedelini aşan giderler,
Uygulamada teminat dışı bırakılan bazı durumlar da karşımıza çıkmaktadır. Bunlar, tasarım ayıbı, havacılık ürünleri ve saf finansal kayıplardır.
Sigortacının ve Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri
Sigortacının borç ve yükümlülükleri de genel şartlarda belirlenmiştir. Buna göre ilgili yükümlülükler,
- Rizikoyu taşıma yükümlülüğü,
- Sigorta poliçesi verme yükümlülüğü,
- Giderleri ödeme ve avans verme yükümlülüğü,
- Sigorta tazminatı ödeme,
- Bilgilendirme yükümlülüğü ve
- Sigortalıya yardım sunmadır.
Bunun yanınsa sigorta ettirenin de bir takım yükümlülükleri mevcuttur.
- Prim ödeme,
- Beyan ve bildirim yükümlülüğü,
- Bilgi verme ve araştırma yapılmasına izin verme yükümlülüğü,
- Zararı önleme, azaltma ve sigortacının rücu haklarını koruma yükümlülüğüdür.
KAYNAKÇA
- Burak Hamza Er, Ürün Sorumluluk Sigortaları
- Hale Aydoğmuş, Ürün Sorumluluk Sigortasında Teminatın Kapsamı ve Riziko
- Serdar Demirci, Ürün Sorumluluk Sigortasına Sorumluluk Hukuku ve Genel Şartlar Çerçevesinde Güncel Bir Bakış