Vergi suç ve cezaları ülkemizde 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Vergi suçları en basit haliyle devletin hazinesine karşı işlenen belirli suçlar olarak tanımlamak mümkündür. Mükelleflerin kanunda belirlenen unsurlara göre vergi ödemelerini yerine getirmemeleri durumunda düzenli veya eksiksiz olarak borçlarını ödememeleri halinde cezalar ortaya çıkacaktır. Vergi Usul Kanunu kapsamında yer alan suçlar ve cezalar doğrudan bir kısmı Vergi Hukuku kapsamında girerken, bazıları ceza hukuku kapsamında değerlendirilmektedir. Yaptırımları açısından maddi sonuçlar doğuran ve idarece tespit edilen cezalar için; vergi ziyaı ve usulsüzlük cezaları örnek gösterilmektedir. Vergi cezaları kapsamında temelde 3 farklı başlık yer alır. Vergi Cezaları Nelerdir? Vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve hürriyeti bağlayıcı ceza olmak üzere üç ana başlık altında vergi cezalarının incelenmesi mümkündür. Her biri kendi içinde farklı unsurlara sahiptir. Bu nedenle belirlene cezalar ve cezaların kapsamları farklılık gösterebilir.
  • Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezaları: Derece, II. Derece Usulsüzlük, Özel Usulsüzlük.
  • Vergi Ziyaı
  • Hürriyet Bağlayıcı Ceza: Kaçakçılık Suçları ve Cezalar.
Üç başlık altında farklı ceza oranları ve vergi suçlarına ilişkin uygulamalar ve kurallar yer almaktadır. Verginin şekle ve usule uygun hükümlerin riayet edilmemesi durumunda usulsüzlük cezaları ortaya çıkar. Vergi ziyaı ise vergi ödemekle yükümlü kişinin vergilendirme ile ilgili sorumluluklarını zamanında yerine getirmemesi ya da eksik yerine getirmesi durumunda ortaya çıkar. Vergi Usul Kanununda Yer Alan Cezalar ve Oranları Vergi cezaları oranları belirlenirken en az ceza haddi ilgili kanun ve maddelere göre belirlenmiştir. Ayrıca vergi türlerine ve suç niteliklerine göre söz konusu oranlar değişebilir. Buna göre bazı maddeler ve konularda en az ceza haddi:
  • Damga Vergilerinde: 18 TL
  • Diğer Vergilerde: 35 TL
  • Derece Usulsüzlükler: 8,30 TL – 220 TL (sermaye şirketleri, ikinci sınıf tüccarlar vb. unsurlara göre değişir.)
  • Derece Usulsüzlükler: 4,70 TL – 120 TL (sermaye şirketleri, ikinci sınıf tüccarlar vb. unsurlara göre değişir.)
Bunlar ve benzeri daha pek çok farklı vergi cezaları ve oranlarından söz edilebilir. Kanunlarda sayılan usulsüzlüklere ve suç niteliğine göre farklı oranlarda cezalar belirlenmiştir. Özel Usulsüzlük Cezaları ve Fiilleri Vergi usulsüzlük ve cezası ilgili kanun kapsamında belirlenen şekle ve usule uygun biçimde meteallik hükümlerine uyulmaması durumunda ortaya çıkar. Söz konusu usulsüzlükler, derecesine ve ilgili kanunda bağlı bulanan cetvele göre cezalandırılır. Re’sen takdiri gerektirmesi durumunda bağlı cetvelde yazılı cezaların oranlarına bakılarak iki kat olarak kesilmesi de mümkündür.
  • Sermaye şirketleri,
  • Sermeye şirketi dışında kalan birinci sınıf tüccarlar ve serbest meslek erbapları,
  • İkinci sınıf tüccarlar,
  • Basit usulde kazanç sağlayanlar,
  • Gelir vergisinden muaf esnaflar vb.
Birinci ve ikinci derece usulsüzlük kapsamında sayılırlar. Bunlara ayrıca özel usulsüzlük kapsamında sayılan unsurlar eklenmiştir. Vergi Cezalarında İndirim Uygulamaları Nelerdir? Vergi cezası indirimi mükellefler veya vergi sorumluları adına kesilen cezaların belirli oranda indirimler yapılarak ödenmesini saplar. Usulsüzlük cezaları, vergi ziyaı cezası ve özel usulsüzlük cezası indirim kapsamında sayılabilir. Buna göre söz konusu suçlar için gerekli şartların sağlanması durumunda uygulanacak indirim oranları:
  • Vergi Ziyaı Cezası İndirim Oranı: %50 – 1/3
  • Usulsüzlük Cezası: %50
  • Özel Usulsüzlük Cezası: %50
Olarak belirlenmiştir. Vergi cezalarında olduğu gibi ceza indirimlerinde de ilgili kanun ve yönetmelikler dikkate alınarak işlem yapılır. Vergi cezaları için %50 oranında indirim uygulanmaya başlaması sayesinde günümüzde vergi cezalarının ödenmesine yönelik birçok farklı kolaylık sağlanmaya başlamıştır.