Giriş
Dizi film yapım sözleşmeleri bir tür eser sipariş sözleşmesidir. Eser sipariş sözleşmesi; bir tarafın sipariş veren diğer tarafın belirlediği şekilde ve talimatlarına uygun olarak bir fikir ve sanat ürünü meydana getirdiği bir sözleşmedir. Eser sipariş sözleşmesinin temel unsuru sözleşme konusu eserin sipariş veren tarafından belirlenen yapım şekli ve içeriğiyle yapılmasıdır.
Türk Borçlar Kanunu’nun “Sipariş üzerine yayım sözleşmesi” başlıklı 501. maddesinde düzenlenen sözleşme tipinin eser sipariş sözleşmesi olduğu görüşü de mevcut olmakla birlikte, diğer bir görüşe göre madde hükmünden ayrılan özellikleri uyarınca söz konusu sözleşme tipi eser sipariş sözleşmesi ile tam olarak örtüşmemektedir. Eser sözleşmesinde sipariş veren tarafın yayımcı olmasının zorunlu olmaması ve tarafların eser üzerindeki hak sahipliğinin belirlenmesindeki farklılıklar ikinci görüşün gerekçeleridir.
Yargıtay Kararı Uyarınca Eser Sipariş Sözleşmesi
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 16.01.2020, E. 2019/11-474, K. 2020/26
“…Eser sipariş sözleşmesinin tanımlayıcı unsuru, eserin konusunun, içeriğinin, şeklinin hatta kullanılacak malzemenin iş sahibi (sipariş veren) tarafından belirlenmesi ve bir bedel karşılığı eserin meydana getirilmesinin taahhüt edilmesidir. Eseri meydana getiren, manevi hakların, hatta kullanmasa dahi mali hakların da sahibidir. İş sahibi (sipariş veren) eserin sadece malikidir ve eser üzerinde bu sıfat ile tasarruf eder ve eseri sözleşme kapsamında kullanım hakkına sahip olur. Başka bir deyişle eser sipariş sözleşmesinde eser üzerindeki haklar, iş sahibine (sipariş verene) geçmemekte, ancak eseri meydana getiren, meydana getirdiği eserin mülkiyetini iş sahibine (sipariş verene) devretmek zorunda kalmakta ve iş sahibinin eseri kullanmasına katlanmaktır (Ayiter, Nuşin: Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri, Ankara 1981, s. 235). Başka bir deyişle meydana getirilen eserin, iş sahibi tarafından sözleşme kapsamında kullanılması hâlinde eser sahibinin haklarına tecavüzden söz edilemeyecektir…Eser sipariş sözleşmesinde sipariş edilen eser, iş sahibinin iş yerinde, onun emir ve talimatı altında yani sıkı bir bağlılık ilişkisi içinde çalışan bir kişi tarafından yaratılmamakta, bilakis eser bağımsız olarak serbestçe meydana getirilmektedir. Yukarıda da açıklandığı üzere eserin iş sahibine teslim edilmeyle birlikte eserin mülkiyeti iş sahibine geçmekte, ancak eser üzerindeki haklar iş sahibine geçmemektedir. Ancak iş sahibinin eseri, mali hakların devrine dair bir tasarruf işlemi yapılmasa da sözleşmenin amacı kapsamında kullanabilmesi gerekmektedir. Bu kullanım işin mahiyeti gereğince eser üzerindeki fikri hakların da kullanımını gerektiriyorsa, eseri meydana getiren bu kullanıma katlanmak durumundadır…”
Dizi Film Yapım Sözleşmesi
Dizi film yapım sözleşmelerinin konusunu Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun “Sinema eserleri” başlıklı 5. maddesinde “Sinema eserleri, her nevi bedii, ilmi, öğretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisidir.” şeklinde düzenlenen dizi filmler oluşturmaktadır.
Dizi film yapım sözleşmelerinin yapılması halinde birden çok sözleşme söz konusu olabilmektedir. Bu sebeple sözleşmenin tarafları yapımcı ve yayıncı, yapımcı ve eser sahibi, yapımcı ve oyuncular olabilir. Bu durumda sipariş edilen şey değiştiği için her bir sözleşmenin tarafları, konuları ve hak sahipleri de değişiklik gösterecektir.
Eser sipariş sözleşmelerinin ve dolayısıyla dizi film yapım sözleşmelerinin hukuki niteliği doktrinde tartışmalı bir konudur. Ancak son dönemde genel görüş eser sipariş sözleşmelerinde vekalet sözleşmesinin değil eser sözleşmesinin unsurlarının ağır bastığıdır. Yargıtay’ın birçok kararında da eser sipariş sözleşmesi eser sözleşmesi olarak değerlendirilmiştir. Ancak dizi film yapım sözleşmesinin kendine has özellikleri göz önünde bulundurulduğunda bir işgörme sözleşmesi olduğu söylenebilir ise de tipik bir eser sözleşmesi olmadığı sonucuna varılmalıdır. Dizi film yapım sözleşmesi isimsiz bir sözleşmedir.
Dizi Film Yapım Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler
Dizi film yapım sözleşmeleri isimsiz sözleşme niteliğinde olup Borçlar Kanunu’nda düzenlenen eser, hizmet ve vekalet sözleşmeleriyle ilişkilendirilebilecek bir sözleşme olduğundan niteliği uygun düştüğü ölçüde bu sözleşmelere Borçlar Kanunu hükümleri uygulanabilir. Ayrıca sinema eserleri ve bunlar üzerindeki mal sahipliği gibi konuların Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda düzenlenmesi itibariyle Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun da dizi film yapım sözleşmelerine uygulanması söz konusu olabilir.
Dizi Film Yapım Sözleşmesinde Ayıp
Dizi filmin senaryosunun yazımında ya da çekiminde objektif olarak ortalama bir dizi filme göre hata ve eksiklikler söz konusu ise ayıp hükümlerine başvurulabilir. Ancak özellikle televizyon dizileri bakımından izlenme oranının düşük olması ayıp olarak değerlendirilmemelidir.
KAYNAKÇA
- Özgür Güvenç & Ayşe Karaca, Yayımcının Planı Çerçevesinde Eser Meydana Getirilmesi (TBK m. 501) Hâlinde Eser Üzerindeki Hak Sahipliği Sorunu
- Doç. Dr. Yalçın Tosun, Sözleşme Hukuku Açısından Eser Sipariş Sözleşmelerine Dizi Film Yapım Sözleşmesi Bağlamında Bir Yaklaşım
- Şule Işın & Sefa Er, Yargıtay Kararları