Makina; herhangi bir enerji türünü başka bir enerjiye dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için çarklar, dişliler ve çeşitli parçalardan oluşan düzenekler bütünüdür.

Makine Kırılması Sigortası Genel Şartları Madde 1’de sigortacının sigorta poliçesi ile bu poliçenin ayrılmaz cüzünü teşkil eden ekli envanter cetvelinde sayıları, imalat yılları; nitelikleri ve değerleri yazılı makina ve tesisleri deneme devresinden sonra normal çalışır halde iken veya aynı iş yerinde temizleme, revizyon veya değiştirme esnasında veya dururken ani ve beklenmedik her türlü sebepten husule gelen maddi ziya ve hasarların gerektirdiği tamirat ve ikame masraflarını temin edeceği ifade edilmektedir.

 Bu çerçevede sigorta korumasının söz konusu olabilmesi için bazı ön şartların gerçekleşmiş olması gerekmektedir;

  1. Sigorta poliçesine ve bu poliçenin ayrılmaz bir parçası olan envanter cetveline sözleşmeye konu edilen makina/makinaların sayısı, imalat yılı, niteliği ve her değeri yazılmış olmalıdır.
  2. Makinanın montajı yapılıp deneme devresinden sonra normal çalışır halde iken veya aynı iş yerinde temizleme, revizyon veya değiştirme esnasında veya dururken hasara uğraması gerekmektedir.
  3. Makinadaki hasar ani ve beklenmedik bir şekilde meydana gelmelidir.

Bir mahkemenin önüne bir kereste fabrikasına ait olan geniş çaplı şerit makina çarkına ilişkin bir uyuşmazlık gelmiştir. Davada makine, önce titreşmeye başlamış ve nihayetinde titreşimlerin çok sert olmasından bahisle belirli bir süre devre dışı kalmıştır. Ekspertiz raporunda göre, “makinadaki tellerin aniden kırılmasının mümkün olmadığını bu tellerin kırılmalarının 1 gün ile 3 hafta arasında değişen bir süreç gerektirdiği” yer almıştır. Sigorta şirketi de poliçenin makina çarkının ani ve kazai bir şekilde hasara uğraması dolayısıyla oluşan zarar ve ziyanı kapsadığını, kırılmanın ansızın gerçekleşmediğinden bahisle ödeme yapmayı reddetmiştir. Mahkeme, bütün kırılma sürecinin ansızın gerçekleşmediğini son kırılma sahnesinin aniden gerçekleşmesinin tüm hasarın ansızın gerçekleşeceğini göstermediğini kabul etmiş ve sigorta şirketini haklı bularak tazminat ödenmemesine hükmetmiştir.

Başka bir davada ise türbinin durmasını ve milin değişmesini zaruri hale getiren türbin mili kırılması olayı söz konusudur. Bu davada mahkeme, söz konusu milde meydana gelen hasarın akla uygun bir şekilde öngörülemeyeceği ve bu olayın meydana gelmesinin beklenmedik ve tahmin edilemez nitelikte olması dolayısıyla kırılmanın ani olduğuna hükmetmiştir.

Makina kırılması sigortası  ile sigortalanan rizikolar;

İŞLETME KAZALARI RİZİKOSU

İşletme kazaları rizikosu kapsamında işletmede yaşanan bir kaza nedeniyle makina ve makinaya ait aletlerde zarar oluşması durumunda ortaya çıkan zarar, işletme kazası rizikosunu üstlenmiş olan sigorta şirketi tarafından sigorta ettirene ödenir. Örneğin bir asansörün işletilmesi sırasında kabin ile birlikte düşme vakası işletme kazası olarak karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu kaza dolayısıyla asansörde meydana gelen zarar, makina kırılması sigortası sözleşmesi kapsamında teminat dahilindedir.

1- MODELİN, İMALATIN, MONTAJIN, MALZEMENİN, KALIBIN, DÖKÜMÜN VE İŞÇİLİĞİN KUSURLU/AYIPLI OLMASI RİZİKOSU

Makina üretilirken üretimde kullanılan malzemenin yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olmaması, dökümün, kalıbın böylesine bir makinanın üretiminde nitelik ve nicelik olarak elverişsiz oluşu, montajındaki özensizlik, üretim faaliyetlerine katılan işçinin sarf ettiği fiziki, bedeni veya mesleki becerinin ve gücün zayıf kalması yani işçiliğin yetersiz olması halinde tüm unsurlar bakımından genelleyecek olursak makinanın ayıplı olması halinde meydana gelecek zarar ve ziyan sigorta sözleşmesi kapsamında teminat altındadır.

O halde bu rizikonun söz konusu olabilmesi için

1- Sözleşmeye konu makinanın modeli, imalatı, montajı, malzemesi, kalıbı, dökümü veya işçiliği ayıplı olmalı,

2- Makinada bir zarar meydana gelmeli,

3- Bu zarar ile ayıp arasında uygun bir illiyet/nedensellik bağı bulunmalıdır.

Dava, makina kırılması sigorta poliçesinden kaynaklanan tazminat istemine dair olup mahkemece, yargılama sırasında alınan bilirkişi raporu doğrultusunda, davanın kısmen kabulü yönünde hüküm kurulmuşsa da, hüküm yeterli araştırma ve incelemeye dayanmadığı gibi temel alınan bilirkişi raporu da uyuşmazlığı çözmeye elverişli değildir. Gerek sigorta ekspertizi tarafından bilgisine başvurulan makina mühendisi bilirkişi, gerek mahkemece alınan bilirkişi raporu birlikte değerlendirildiğinde, davaya konu lastikli yükleyicinin hasara uğramasına sebep olan etkenin, makina parçasının içine yer alan porozite tabir edilen boşluklar olduğu, bu boşlukların zamanla çatlaklara sebebiyet vererek sigortalı emtianın hasarlanmasına sebep olduğu anlaşılmaktadır. Buna karşın dava dosyası içindeki her iki bilirkişi raporu, hasarın sigorta örtüsü içinde yer alıp almadığını tespit bakımından farklı sonuçlara ulaşmaktadır. Mahkemece alınan raporda, porozitenin imalat hatasından kaynaklandığı ve Makina Kırılması Genel Şartları uyarınca, hasarın sigorta örtüsü altında olduğu bildirilmesine karşın sigorta ekspertizi tarafından bilgisine başvurulan bilirkişi tarafından hazırlanan raporda ise davaya konu hasarın çatlak başlangıcı ve nihai kırılma arasında önemli bir zaman farkı olan yorulma kırılması modeli ile gerçekleştiği belirtilmiştir. Bu durum karşısında, davaya konu hasarın sigorta teminatı kapsamında yer alıp almadığının tespiti amacıyla aralarında makina mühendisi, metalürji mühendisi ve sigorta hukuku uzmanının bulunduğu bilirkişi heyetinden rapor alınmak suretiyle makina parçaları içinde yer alan porozite miktar, oran ve niteliğinin imalat hatasına işaret edip etmediği hususları tereddüde yer olmayacak şekilde tespit edildikten sonra davalının sorumluluğunun tayin edilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yetersiz bilirkişi raporuna dayalı hüküm kurulması doğru bulunmamış…

YARGITAY 11. HD 2. 5. 2011 T. 2009/ 12482 E. 2011/ 5287 K.

2- YAĞLAMA KUSURU RİZİKOSU

Makinadaki yağın çeşidinin, miktarının, debisinin, kirlilik oranının, basıncının, yağın içindeki katkı maddelerinin söz konusu makina için uygun standartlarda olmaması durumunda yağlamanın kusurlu olduğu sonucuna ulaşılır. Bu çerçevede makinadaki yağlama kusuru dolayıyla meydana gelen zarar ve ziyan sigorta teminatı kapsamı dahilindedir.

“Dava, makina kırılması sigortası sözleşmesine dayalı alacağın tahsili istemine ilişkindir. Bilirkişilerin iş makinasının uğradığı hasarın yağlanma ve bakım kusurundan meydana geldiği hususu, Poliçe Genel Şartları'nda teminat dışı kalan haller arasında sayılmamıştır. Zira, Poliçe Genel Şartları'nın 3/h maddesi uyarınca, makinaların normal işlemesinden ve mutad kullanılmasından doğan aşınma ve yıpranmalardan veya çürüme, paslanma veya oksidasyondan, işletmede doğrudan doğruya meydana gelen etkilerden, atmosferik ve sair şartların sebebiyet verdiği tedrici bozulmalardan mütevellit maddi ziya ve hasarlar teminat dışıdır. Dava konusu hasar ise, yağlanma ve bakım kusurundan meydana gelmiştir. Anılan tüm bu hususlar nazara alınarak karar verilmelidir”

YARGITAY 11. HD. 8. 10. 2007 T. 2006/ 9654 E. 2007/ 12552 K

4- ELEKTRİK ENERJİSİNİN DOĞRUDAN DOĞRUYA TESİRİ NETİCESİ KISA DEVRE, ŞERARE, VOLTAJ YÜKSELMESİ İLE İZOLASYON HATASI VE ATMOSFERİK ELEKTRİKİYETİN DOLAYLI ETKİLERİ RİZİKOSU

“şirkete ait 2006 Model L 150 E. Ve 10704 seri no.lu iş makinasının 20 .02. 2010 tarihinde park halinde henüz bırakılmışken, durduğu yerde kısmen yandığını ve motor bölümünde meydana gelen bu yangına elektrik kablolarının yaptığı şasenin neden olduğunun belirlendiğini, ancak sigorta şirketinin hasarın makina kırılması poliçesi kapsamına girmediğini ileri sürerek tazminat ödemekten kaçındığını beyan ederek bu zarara tekabül eden sigorta tazminatının aleyhine başvurulan sigorta şirketinden tahsiline karar verilmesini istemiştir”. Sigorta şirketi ise “hasar dosyasının incelenmesi sonrasında meydana gelen hasarın makine kırılması sigortası genel şartları kapsamına girmeyen bir zararı ortaya çıkardığı sonucuna vardığını, olay ile ilgili olarak yapılan ekspertiz çalışmasında, aracın alevli yangın sonucunda zarara uğradığının tespit edildiğini, makina kırılması sigorta genel şartları madde 1-d’ nin kapsamına sadece ilk hasar olan kablo hasarının girdiğini; yangın zararlarının teminat dışında olduğunu ve yangın başlangıcının kısa devre olmasının da sonucu değiştirmeyeceğini düşündüklerini belirterek başvurunun reddini talep etmiştir.” Sigorta Tahkim ise “7.3.2010 tarihli ekspertiz raporuna göre; sigorta zararına neden olan yangının sebebi, sürtünmeden aşınmış kablo telinin araç şasesine sürtmesi ile meydana gelen elektrik kontağının yol açtığı şeraredir. Her ne kadar aleyhine tahkim süreci başlatılan sigorta şirketi 3. maddenin (d) bendinde sevk edilen hüküm ile yangın veya yangın vukuu dolayısıyla yapılan söndürme, yıkma ve kurtarma ameliyelerinin ve yıldırımın doğrudan doğruya tesirlerinden doğan zararların bu sigorta türü bakımından mutlak surette teminat kapsamı dışına çıkarılmış olduğunu iddia ederek anılan bent hükmü gereğince taraflarının sorumlu tutulamayacağını belirtmiş olsa da derdest başvuruda olduğu gibi 1’inci maddenin (d) bendinde öngörülen ve teminat kapsamına dahil edilmiş bir eksikliğin, arızanın, anormal çalışmanın, yahut kusurun neticesi olan yangınların neden olduğu zararın teminat kapsamına girdiğini kabul etmek gerekir.

STK 16.6.2010 T. Uyuşmazlık Hakem Kararı

Voltaj yükselmesine bağlı olarak sigortalı makinada meydana gelen hasarların da sigorta teminatı kapsamıdadır.

İzolasyon hatası ve atmosferik elektrikiyetin dolaylı etkileri dolayısıyla makinada meydana gelen zarar ve ziyan da teminat kapsamındadır.

5- TIKANMA, YABANCI MADDELERİN GİRMESİ RİZİKOSU

Makinanın içerisine yabancı maddelerin girmes riziko olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilirkişilerce tespit edildikten sonra eğer ortaya çıkan zarar, sigorta sözleşmesine konu edilen makinanın tıkanması veya içerisine yabancı bir madde girmesi dolayısıyla oluşmuş ise rizikoyu üstlenen sigorta şirketi tarafından giderilmek zorundadır.

6- SANTRİFÜJ/MERKEZKAÇ KUVVETİNDEN ORTAYA ÇIKAN PARÇALANMA RİZİKOSU

Bilirkişilerden alınacak rapor doğrultusunda makinada meydana gelen zararın bu rizikoyla ilişkili olup olmadığı öncelikle tespit edilmeli, illişkili ise ve ortaya çıkan parçalanma ise bu durumda sigorta teminatı kapsamında zararın giderilmesi gerekmektedir.

7- BUHAR KAZANLARINDA VE BUHAR KAPLARINDA SU NOKSANLIĞI RİZİKOSU

Buhar kazanı ve kabındaki suyun eksilmesine bağlı olarak makinada meydana gelen hasarlar sigorta teminatı kapsamında değerlendirilmektedir. Buhar kazanına ya da kaba hiç su koymadan makinayı çalıştırmış ve çalışmaya bu haliyle devam etmişse bundan kaynaklanan zararların sigorta himayesi kapsamında değerlendirilmemesi gerekmektedir. Ancak sigorta ettiren su noksanlığını gidermek için eklemeler yapmış ancak bu çabası yetersiz kalmış ise bu halde su noksanlığına bağlı olarak sigortalı malda meydana gelen hasarın sigorta kapsamında giderilmesi gerekmektedir.

8- SU ÇEKİÇLEMESİ, ANİ OLARAK AŞIRI ISINMA VEYA SOĞUMA RİZİKOSU

Su çekiçlemesi, suda oluşan basıncın birden artmasına ve azalmasına bağlı olarak meydana gelen etkidir. Su çekiçlemesi dolayısıyla makina aksamında meydana gelen arızalar sigorta teminatı altındadır.

9- KAPALI KAPLARDAKİ ALÇAK BASINÇ DOLAYISIYLA MEYDANA GELEN DEFORMASYONLAR RİZİKOSU

Makinadaki kapalı kapta meydana gelen basınç dolayısıyla makina veya tesislerinde deformasyona bağlı bir hasar meydana gelirse bu hasarın sebep olduğu zarar sigorta poliçesi kapsamındadır.

10- İŞLETME PERSONELİNİN VEYA ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARIN İHMALİ, KUSURU, HATASI, DİKKATSİZLİĞİ VEYA SABOTAJI RİZİKOSU

İşletme personeli ve üçüncü şahısların ihmali, kusuru, hatası, dikkatsizliği veya sabotajından meydana gelen zararların makine kırılması sigortası uyarınca teminat altındadır.

STK vermiş olduğu bir kararında; işletme personelinin hatasından kaynaklanan zararın sigorta poliçesi kapsamında olması gerektiğine hükmetmiştir. “Başvuru sahibi, firmalarında bulunan 2008 model Makino A61 yatay işleme merkezi tezgâhında kullanıcı hatası kaynaklı hasar oluştuğu ve hasarın sigorta şirketine bildirildiği, sigorta şirketi tarafından tezgâhın monitörünün aydınlatmasının yetersiz olduğu ve operatörün ekranı iyi göremediği için hasarın oluştuğundan bahisle ödeme yapılmadığı, tezgâhın alındığı yıldan itibaren her yıl sigortalandığı, söz konusu ekran aydınlatmasındaki azalmanın son sigortanın yapıldığı sırada da mevcut olduğu, tezgâhın pazar günleri hariç 24 saat kesintisiz çalıştığı, ayrıca hasara ilişkin olarak tezgâhın Türkiye’deki tek yetkili servisinin de kendilerini destekleyen görüş yazısı olduğu iddia edilerek 38.947,97TL’lik zararın sigorta şirketinden tahsil edilmesini talep etmektedir. Sigorta şirketi ise ekspertiz raporu incelendiğinde, monitörün arızalı olduğu hakkında önceden bildirim yapılmasına rağmen, değişiminin yapılmadığı ve bu hali ile kullanılmaya devam edildiğini belirtildiğini ve MKSGŞ m.3/j uyarınca “Sigortalı iken hasarlanan ve bu hasar giderilmeden makinanın kullanılması neticesinden oluşan zararların” kapsam dışı tutulduğunu belirterek talebin reddedilmesi gerektiğini bildirmiştir.” STK da yetkili servis raporunun “Türkiye’deki tek yetkili servisi oldukları ve talep konusu spindle hasarının ekrandaki ışık azalması ile ilgili olmadığı, operatörün parçayı olması gerekenden farklı bir şekilde bağlayıp, programda gerekli değişiklikleri yapmadan tezgâhı çalıştırması sebebiyle meydana geldiği, hasarın tezgâh başında çalışan personelden kaynaklanmış olabileceği, tezgâhta parça işleme sırasında böyle bir hatanın olabilmesinin söz konusu olmadığı, problemin operatör kaynaklı olma olasılığının yüksek olduğu tespitlerinde bulunulmuştur.yönündeki raporunu dayanak alarak hasarın sigorta sözleşmesi kapsamında ödenmesi gerektiğine hükmetmiştir.

11- İSTİSNA EDİLMEYEN DİĞER HALLERDEN KAYNAKLANAN TEMİNATLAR

Makine Kırılması Sigortası Genel Şartları’nda istisna edilmeyen diğer hallerden meydana gelen zararları teminat kapsamına alınmış olmasından dolayı sözleşmede açıkça istisna edilmeyen bir hal dolaysıyla meydana gelen zarar, sigorta teminatı kapsamındadır.

ALL RİSK: Poliçenin, istisnalar bölümünde, hangi tehlikelere karşı koruma sağlamadığı tek tek sayılır ve bu istisnaların dışında kalan tüm tehlikelerin teminat altında olduğu belirtilir. Bu özelliğinden dolayı bu poliçeler, “Bütün Tehlikeler” (All Risks) Poliçesi olarak adlandırılır.