Yayın Tarihi: 18/09/2020

18/09/2020 tarihli ve 31248 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile birlikte;

6100 sayılı TTK’nın geçici 13. Maddesinin birinci fıkrasındaki Sermaye şirketlerinde, 30/9/2020 tarihine kadar 2019 yılı net dönem kârının yalnızca yüzde yirmi beşine kadarının dağıtımına karar verilebilir, geçmiş yıl kârları ve serbest yedek akçeler dağıtıma konu edilemez, genel kurulca yönetim kuruluna kâr payı avansı dağıtımı yetkisi verilemez.” düzenlemede yer alan süre 3 ay daha uzatılmıştır.

ANONİM ŞİRKET VE KAR PAYI

Bir işletmenin ticari işletme sayılabilmesi için gelir sağlama amacının bulunması zorunludur. (Türk Ticaret Kanunu Madde 11) Gelir sağlama amacı bulunmayan işletmeler ticari işletme sayılmazlar. Bu amacın gerçekte sağlanıp sağlanmadığı önemli değildir. Bu nedenle işletmenin zarar etmesi işletmenin ticari işletme olmasını etkilemez. Bir ticari işletme anonim ortaklık olarak kurulabilir. Kurulan bu işletmenin hukuk önünde ayrı bir kişiliği meydana gelir. Bir ticari işletmenin gelir elde etme amacı, anonim ortaklıklarda/şirketlerde kar elde etme amacı olarak kendisini gösterir.

Tüzel kişi tacir olan anonim şirketler, varlığının ve faaliyetlerinin devamlılığı için kar elde edip, elde ettiği karı ortaklara dağıtma amacı güder. Anonim ortaklığın tüzel kişi tacir olması, adi alanının mevcut olmaması nedeniyle ortaklığın kar dağıtma amacıyla varlığını devam ettirdiği düşüncesi öne çıkar. Bu durum anonim şirket ortaklarının (pay sahiplerinin) beklentisini karşılayacak ve böylece anonim ortaklığın sürdürülebilirliği sağlanacaktır.

KAR PAYI NEDİR? (TEMETTÜ)

Anonim ortaklık faaliyetlerinin olumlu sonuçlanması halinde tüzel kişilik kar etmiş olur. Akabinde karın tüzel kişiliğin pay sahiplerine dağıtımı gündeme gelir. Pay sahiplerine dağıtılan bu kara kar payı adı verilir.

ANONİM ŞİRKETLER İSTEDİKLERİ GİBİ KAR PAYI DAĞITABİLİRLER Mİ?

Anonim şirketler, gelecekte doğabilecek tehlikelere karşı önlem almak, tedbirli hareket etmek zorundadır. Bu noktada mevzuatımızda, anonim şirketlerin karşılaşabileceği risklere karşı kazancından bir kısmını yedek akçe olarak ayırması düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanununda yapılan bu düzenleme anonim şirketin sermayesinin güçlendirilmesini ve ticaretin korunmasını amaçlamaktadır. Kanun koyucu bu amaçlar ile pay sahiplerinin kar payı haklarını sınırlandırmaktadır.

GİZLİ YEDEK AKÇE NEDİR?

Türk Ticaret Kanunu Madde 458'e göre anonim şirket, istikrarlı kar payı dağıtımının temini amacıyla münasip ve faydalı bulduğu durumlarda gizli yedek akçe ayırabilir. Gizli yedek akçe ile kar payı sınırlandırılmış olur. Gizli yedek akçe; şirketi idare eden yönetim kurulu tarafından aktiflerin esas değerinden az gösterilmesi veya ortaklık sermayesine dahil olmayan pasiflerin yüksek gösterilmesi suretiyle ayrılabilir. Gizli yedek akçe ayrılması durumunda ortaklığın gerçek malvarlığı durumunda zarar ortaya çıkmaz. Bilançoda görünen malvarlığı ve bilanço karı azalır. Bu yöntemle sınırlandırılan ve azaltılan yalnızca pay sahiplerinin kar payıdır.

Eğer gizli yedek akçe ayrılması kanuna uygun amaçların dışında uygulanmış ise kar payı hak sahiplerinin dava yoluna başvurması mümkündür. Gizli yedek akçe ayırma yetkisi yönetim kurulunu kar payı dağıtma bakımından hakim duruma getirir. Bu yetki ve sorumluluk yönetim kuruluna şirketin menfaatlerinin korunması amacıyla verilmiştir. Yönetim kurulunun gizli yedek akçe ayırma yetkisi kanuna aykırı kullanılmış ve bu şekilde kar payı sınırlandırılmışsa; pay sahipleri gizli yedek akçelerin ayrılması ve çözümlenmesi bilançoyu etkileyeceğinden bilançonun tasdikine ilişkin genel kurul kararının iptalini dava edebilirler ve eğer bir zarar ortaya çıktı ise yönetim kurulu üyeleri aleyhine sorumluluk davası açabilirler.

İŞÇİLERİN KAR'A KATILMASI SURETİYLE PAY SAHİPLERİNİN KAR PAYININ SINIRLANDIRILMASI

Yönetim Kurulu alacağı bir kararla çalışanların kara katılmasına karar verebilir. Bu durumda işçilerde kar payı alacağından pay sahiplerinin kar payı sınırlandırılmış olacaktır.

ANONİM ŞİRKETLER ANA SÖZLEŞMELERİ İLE PAY SAHİPLERİNİN KAR PAYINI SINIRLANDIRABİLİR

Anonim Şirketler ana sözleşmeleri ile kanuni yedek akçelerin oran ve sınırlarını arttırabilir. Yine ana sözleşmede başkaca yedek akçeler ve bunların özgülenme amaçları hakkında düzenlemeler getirebilir. Yine ana sözleşme ile kar payına katılmada imtiyazlı paylar, intifa senetleri veya kara katılma hakkı veren tahviller çıkarılmasını öngörebilir. ,

İMTİYAZLI PAY NEDİR?

Türk Ticaret Kanunu Madde 401'de ana sözleşme ile hisse senetlerine karda imtiyaz tanınabileceği belirtilmiştir. Anonim Şirketlerde imtiyazlı paylar ihracı genellikle sermayeye katılımların yanında emekleriyle gayret edenlerin ödüllendirilmeleri ya da mali kaynaklara ihtiyaç duyulması sebebiyle gerçekleştirilmekte ve bu uygulama pay sahiplerinin kar payını sınırlandırmaktadır.

ANA SÖZLEŞME İLE KAR'A KATILMA HAKKI VEREN İNTİFA SENETLERİ VE TAHVİLLER

Kurucu intifa senetleri adı verilen ve kuruluş döneminde hizmet ve yardımları ödüllendirmek amacıyla çıkarılan intifa senetleri sadece ilk ana sözleşme ile çıkartıldığında pay sahiplerinin kar payı sınırlandırılabilir. Bu senet sahiplerinin anonim şirketin sermaye artırımından faydalanması söz konusu değildir.

ANA SÖZLEŞME İLE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN KAZANÇ PAYI ALMASI VE BU NEDENLE PAY SAHİPLERİNİN KAR PAYININ SINIRLANDIRILMASI

Ana sözleşme ile yönetim kurulu üyelerinin kazanç payları alması öngörülebilir. Bu durumda yönetim kurulu üyesi olmayan pay sahiplerinin kar payı sınırlandırılmış olur. Ancak yönetim kurulu üyelerinin kazanç payı alabilmesi için öncelikle kanuni yedek akçenin ayrılması akabinde pay sahiplerine yüzde 4 kar payının dağıtılması gerekmektedir. Genel kurul kararı ile pay sahiplerine yüzde 4 kar payları dağıtılmadan yönetim kurulu üyelerine kazanç payları dağıtılılması kabul edilirse, bu genel kurul kararına karşı hakları zedelenen pay sahipleri iptal davası açabilirler.

Ana sözleşme ile kar payının sınırlandırılmasına yol açan bir diğer düzenleme ise işçi ve müstahdemler için yardım akçesinin ayrılması veya işçilere kara katılma hakkı verilmesidir.

ANONİM ŞİRKET GENEL KURUL KARARI İLE KAR PAYININ SINIRLANDIRILMASI (İHTİYARİ YEDEK AKÇE)

Türk Ticaret Kanunu Madde 469'a göre şirketin istikrarlı kar payı dağıtımının temini için münasip ve faydalı olduğu ölçüde genel kurul kar payının tespiti sırasında kanun ve ana sözleşmede sayılanlardan başka yedek akçe ayrılmasına ve yedek akçelerin kanun ve ana sözleşmede yer alan oranlarının artırılmasına karar verebilir. Böylece kanuna uygun amaç güdüldüğü takdirde genel kurul kararı ile pay sahiplerinin kar payları sınırlandırılabilir.

Kanunun 469. maddesinde getirilen düzenleme kar payının sınırlandırılması bakımından belirli kriterler içermediğinden bu konuda ortaya çıkan uyuşmazlıklarda yargıtay ve doktrin göz önünde bulundurulur. Bu noktada Yargıtay; Genel Kurulun yedek akçe ayırarak kar payını sınırlandırabilmesi için koşulların gerçekleşip gerçekleşmediğini ekonomi alanında bilirkişiden alacağı raporla cevaplamakta ayrıca dürüstlük kuralını göz önünde bulundurmaktadır. Doktrinde genel kurul kararı ile yedek akçe ayrılmasının gerekli hallerde uygulanması gerektiği vurgulanmaktadır. Ayrıca genel kurul kararı ile ayrılabilecek yedek akçenin sermayenin belirli bir katını aşamayacağı, ortaklığın ihtiyari yedek akçeleri bu sınırı aşarsa , aşan kısmın sermayeye çevrilerek pay sahiplerine bedelsiz pay senedi olarak dağıtılması fikri hakimdir.

Yine pay sahipleri, Genel Kurulun bu sınırlandırmasının kanuna aykırı olduğunu düşünüyorlarsa Genel Kurul kararının iptalini isteyebilirler.

Genel Kurul işçiler için aidat ayırarak da kar payını sınırlandırabilir. Burada pay sahibinin kar payı beklentisi ile anonim şirketin sosyal yükümlülük ilkeleri ve işçilerin menfaati arasındaki denge gözetilmelidir. Pay sahiplerinin kar payları bu ölçülülük ilkesi uyarınca sınırlandırılmalıdır.

HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKETLERDE KAR PAYININ SINIRLANDIRILMASI

Halka açık anonim şirketler için kar payının sınırlandırılmasında durum farklıdır. Tasarruflarını sermaye piyasasında değerlendiren küçük pay sahiplerinin korunması esas alındığından Sermaye Piyasası Kanununun 15. maddesinde bu ortaklıklar için esas sözleşmelerinde Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen oranda birinci temettüyü pay sahiplerine dağıtmaları zorunlu kılınmıştır. Hisse senetleri borsada işlem gören anonim şirketlerin birinci temettüyü nakden veya bedelsiz hisse senedi olarak dağıtabilmelerine olanak sağlanmıştır.

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 15 hükmü ile birinci tertip kanuni yedek akçe ile birinci temettü ayrılmadıkça ; yedek akçe ayırmak, ertesi yıl kar aktarmak yönetim kurulu üyeleri ve şirket çalışanlarına kar payı dağıtmak yasaklanmış ve Türk Ticaret Kanununda zayıf bir hak olarak görülen kar payı hakkı kuvvetlendirilmiştir. Ayrıca birinci temettü ödenmedikçe kara katılan diğer kimselere kardan pay dağıtılamayacağı hükmüne yer verilmiştir.

Halka Açık Anonim Şirketlerde gizli yedek akçe ayrılması ve örtülü kazanç dağıtımı yasaklanmıştır.