Günümüzde toplumu etkileme yüzdesi her geçen gün artan sosyal medya etkileyicileri (influencer), reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlarının yoğun ilgisini çekmektedir. Bu durumun bir sonucu olarak Sosyal Medya Etkileyicileri; Instagram, Facebook, Twitter ve YouTube vb. platformlarında gönderi, video, fotoğraf, mesaj, hikaye (story) veya podcast’ler aracılığı ile çok sayıda reklam ve iş birliktelikleri yapmaktadır.

Yetkili merciler ise ticari reklamlar ile sosyal medya etkileyicileri arasında büyüyen bu etkileşime kayıtsız kalmayarak bu konuya ilişkin çeşitli düzenlemeler yaparak yenilikler getirmektedir. Bu kapsamda, 05/05/2021 tarihinde Ticaret Bakanlığı tarafından 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu, 29232 sayılı Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği ile 309 sayılı Reklam Kurulu toplantısında alınan karara dayanılarak "Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam Ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz" hazırlanmıştır.

Bu kılavuz, reklam ajansları, mecra kuruluşları ve reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara sosyal medya etkileyicilerine, Instagram, Facebook, Twitter ve YouTube platformlarında video, fotoğraf, mesaj, hikaye (story) veya podcast’ler ile yapılan reklam paylaşımlarının nasıl olması gerektiği hakkında yol göstermektedir.

Kavramlar

  • Sosyal medya, sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü ve ses gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişileri olarak tanımlanmaktadır.
  • Sosyal medya etkileyicisi ise sosyal medya hesabı üzerinden kendisine veya reklam verene ait bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla pazarlama iletişiminde bulunan kişiyi ifade etmektedir.

Sosyal Medya Etkileyicileri Aracılığıyla Yapılan Reklamların Özellikleri

Sosyal Medya Etkileyicileri Aracılığıyla Yapılan Reklamlar,

  • Açık ve anlaşılır şekilde ifade edilmesi ve ayırt edilebilir olması zorunludur.
  • Her türlü iletişim aracında olduğu gibi sosyal medyada da sesli, yazılı ve görsel olarak örtülü reklam yapılması yasaktır.
  • Reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydaların sağlandığı paylaşımlarda, sosyal medya etkileyicisi tarafından bu durumun, ticari reklam ilişkisinin gerçekleştiği platforma bağlı olarak açıkça belirtilmesi zorunludur.

Yapılan Reklamlarda kullanılan etiket ve açıklamalar:

  • Paylaşım içinde kullanılan renklerden ve arka fondan ayırt edilebilir nitelikte ve kolaylıkla okunabilir büyüklükte olmalıdır.
  • Tüketicilerin paylaşımla ilk karşılaştıkları anda başka bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlaşılacak biçimde ve konumda belirtilmelidir.
  • Paylaşımda başka etiket veya açıklamalara yer verilmesi durumunda, bu etiket veya açıklamalar arasında görünebilir şekilde belirtilmelidir.
  • Paylaşımın yer aldığı mecranın ara yüz ve teknik özellikleri de dikkate alınarak tüketiciler tarafından ilk bakışta fark edilebilecek biçimde sunulmalıdır.

Sosyal Medya Etkileyicilerinin Yükümlülükleri

Sosyal medya etkileyicilerinin ticari reklamlarda yükümlülükleri şunlardır;

  • Henüz deneyiminin bulunmadığı bir mal veya hizmete ilişkin, o mal veya hizmeti onaylayacak ya da deneyimlediği algısı yaratacak şekilde ticari reklam amacıyla paylaşımda bulunamaz.
  • Bir mal veya hizmete ilişkin sağlık beyanında bulunamaz.
  • Bir mal veya hizmete ilişkin nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan ve ispatı mümkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunamaz.
  • Doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşları tarafından sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunamaz, bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapamaz.
  • Kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti kendisinin satın aldığı izlenimi oluşturamaz.
  • Bir mal veya hizmetin ticari reklamına ilişkin herhangi bir reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağladığı süre boyunca kendisinin sadece bir tüketici olduğu izlenimi oluşturamaz.
  • Herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğini açıkça belirtir.
  • Sosyal medya aracılığıyla bir mal ve/veya hizmet hakkında iletişim kurmak için sistematik olarak sahte veya var olmayan kimlikleri toplu olarak oluşturamaz ve/veya kullanamaz.

Ticari Reklamlarda Dikkat Edilecek Önemli Hususlar

Video paylaşım mecralarında yapılan reklamlar

YouTube ve Instagram TV gibi video paylaşım mecralarında yapılan reklamlar ile canlı yayın niteliğinde olan paylaşımlarda, video içinde sürekli olarak veya videonun başlığında ya da açıklama kısmında “daha fazla oku” gibi bir alanı tıklamak zorunda bırakmadan yazılı ve sözlü olarak aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birine yer verilir:

  • “Bu video [reklam veren] reklamlarını içermektedir.”
  • “Bu video, [reklam veren] ile ücretli işbirliğini içermektedir.”
  • “[Reklam veren]’in destekleri ile.”
  • “Bu ürünleri [reklam verenden] hediye olarak aldım.”
  • “Ürünleri bana gönderdiği için [reklam verene] teşekkürler.”

Fotoğraf ve mesaj paylaşım mecralarında yapılan reklamlar

Instagram, Facebook, Twitter gibi fotoğraf ve mesaj paylaşım mecralarında paylaşılan fotoğrafın ve/veya mesajın içinde ya da altında veya açıklamalarında reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biriyle birlikte aşağıda belirtilen etiketlerden ya da açıklamalardan en az birine yer verilir:

  • #Reklam
  • #Reklam/Tanıtım
  • #Sponsor
  • #İşbirliği
  • #Ortaklık
  • “@[Reklam veren] ile işbirliği”
  • “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.”
  • “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı.”

Podcast mecrasında yapılan reklamlar

Podcast aracılığıyla yapılan reklamlarda yayının başında, ortasında ve sonunda, yazılı ve sözlü olarak aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birine yer verilir:

  • “Bu podcast, [reklam veren] hakkında reklam içerir.”
  • “Bu podcast, [reklam veren] ile ücretli bir işbirliğinden oluşmaktadır.”
  • “[Reklam veren]’in destekleri ile.”
  • “Ürünleri (podcastimde bahsettiğim) [reklam verenden] hediye olarak aldım.”

İçeriğin yalnızca kısa bir süre için görülebildiği mecralarda yapılan reklamlar

Snapchat ve Instagram hikâyeleri gibiiçeriğin yalnızca kısa süreliğine görülebildiğireklamlarda, paylaşım süresince reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biri ile birlikte aşağıda belirtilen etiketlerden ya da açıklamalardan en az birine yer verilir:

  • #Reklam
  • #Reklam/Tanıtım
  • #Sponsor
  • #İşbirliği
  • #Ortaklık
  • “@[Reklam veren] ile işbirliği”
  • “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.”
  • “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı.”

Reklam Verenin Sorumlulukları

  • Reklam veren;
    • Sosyal medya etkileyicilerini bilgilendirmek,
    • Sosyal medya etkileyicilerinin, 6502 sayılı Kanun, Yönetmelik, Kılavuz dâhil olmak üzere ilgili kanun ve yönetmeliklere uymasını istemek,
  • Sosyal medya etkileyicilerinin yükümlülüklerini yerine getirmesi için çaba göstermek ve ihlallere karşı önlem almak ile sorumludur.

Reklam veren, sosyal medya etkileyicilerinin kendi sorumluluğu olduğu gerekçesine dayanarak, yükümlülüklerden kaçınamaz. Reklam verenin yükümlülüklere uygun hareket ettiğini ispatlaması durumunda, sosyal medya etkileyicilerinin kurallara uymasını sağlamak adına kendisinden makul olarak beklenebilecek en iyi çabayı gösterdiği kabul edilir.

Yaptırım

Sosyal medyada ticari reklamlara ilişkin paylaşılan gönderilerde yol gösterici kılavuz hükümlerine uymamanın reklam verene ve sosyal medya etkileyicisine herhangi bir yaptırımı ön görülmemiştir. Tabi ki de bu yaptırım kılavuzla belirlenemeyecektir; ancak yaptırım için ilgili mevzuata bir atıf da kılavuzda yer almamaktadır. İlgili yaptırıma ilişkin tek hüküm; "6502 sayılı Kanunun 61 inci ve 62 nci maddelerine, Yönetmeliğe ve bu Kılavuza uygun olmayan reklamın veya ticari uygulamanın daha sonra düzeltilmesi veya telafi edilmesi reklam verenin veya ticari uygulamada bulunanın tespit edilen aykırılığa ilişkin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz." şeklindedir.