ÜYTE Merkezi halk arasında bilinen ismi ile Tüp Bebek Merkezi, ÜYTE (üremeye yardımcı tedavi uygulamaları) uygulamaları gerçekleştiren, eşlerin çocuk sahibi olmalarını amaçlayan, Sağlık Bakanlığına bağlı olarak kurulmuş gerçek kişi ve/veya özel hukuk tüzel kişilerine ait kuruluşlardır.
ÜYTE merkezleri, ÜYTE uygulamalarını gerçekleştirmek için bünyelerinde bazı bölümleri barındırmalıdır. Bu bölümlerin olmaması ve/veya konumlandırılış şeklinin hatalı olması çıkabilecek olası bir uyuşmazlıkta merkezlerin sorumluluğunu doğurabilmektedir. Bu husus, bu açıdan önem taşımaktadır.
Merkezler genel ve uygulama olmak üzere iki bölüm olarak değerlendirilir.
1. Uygulama Bölümü
Uygulama bölümü, hastaların ve personelin hazırlık alanlarından geçerek kontrollü olarak girebildiği alanlardan oluşan ve ÜYTE uygulamalarının yapıldığı bölümdür. Uygulama bölümü girişinde birbirine senkronize ikinci kapısı sedye transfer noktası olan ve içine hiçbir mahal açılmayan sedye transfer holü/yarı steril alan olmalıdır. Uygulama bölümünde, embriyoloji laboratuvarı, androloji laboratuvarı, sperm verme odası, gözlem odası, OPU (Oocyte Pick-Up) odası, TESE (Testiküler Sperm Ekstraksyonu) Odası, dondurma ve saklama alanı bulunmaktadır.
- Embriyoloji Laboratuvar: Oositlerin alınmasını takiben en kısa sürede değerlendirilmesine elverişli, gerekli araç ve gereçle donatılmış, OPU odası ve androloji laboratuvarına bitişik ve bağlantılı en az 15 m2 büyüklüğünde bir laboratuvardır. İklimlendirilebilir ve ısısı ayarlanabilir olmalıdır.
- Androloji laboratuvarı: Embriyoloji laboratuvarı ile bağlantılı içerisinde gerekli olan araç ve gereç ile lavabo bulunan, en az 8 m2 büyüklüğünde laboratuvardır. Bu laboratuvar yalnızca merkezin hastalarına hizmet verir.
- Sperm Verme Odası: Yarı steril alanda oluşturulan ve sperm alınması için, androloji laboratuvarına numune verme çekmecesi ile bağlantısı bulunan içinde lavabo ve duş bulunan özel bir odadır.
- Gözlem Odası: Hastaların oosit toplanması öncesinde hazırlanması, sonrasında ise uyandırılması için OPU odasına yakın, steril alan dışında ve merkez içerisinde içinde lavabosu bulunan bu Yönetmelik ile belirlenen asgari tıbbi malzeme ve donanımların bulunduğu standartlara uygun en az 9 m2 büyüklüğünde iki ayrı oda şeklinde oluşturulur. Bir odaya iki yatak konulacak ise yatak başına 7 m2 alan olmalı ve yataklar arası uygun biçimde ayrılabilmelidir. Kullanılacak hasta yatakları, pozisyon alabilen, koruma barları olan ve her yöne hareket edebilen tekerlekli özellikte olmalıdır. Odalarda oksijen ve vakum sistemi, hasta başı monitörizasyon sistemi bulunmalıdır.
- OPU (Oocyte Pick-Up) Odası: Sadece üremeye yardımcı tedavi yöntemleri uygulanmak üzere, oosit elde edilmesi için ultrasonografi cihazı da bulunan, en az 20 m2 büyüklüğünde steril alan özellikleri taşıyan embriyoloji laboratuvarına bağlantılı uygulama odasıdır. Gerektiğinde genel anestezi yapılmasına müsait şartlar ve uygulama esnasında doğabilecek komplikasyonlara da müdahale edilebilmesi için gerekli diğer teçhizat bulunur. OPU odası duvar, tavan ve zeminleri dezenfeksiyon ve temizlemeye uygun anti bakteriyel malzemeler kullanılarak yapılır. OPU odası içinde sabit dolap olacak ise gömme ya da tavana kadar birleştirilmiş üzerinde toz barındırmayacak nitelikte olmalıdır.
- TESE (Testiküler Sperm Ekstraksyonu) Odası: Cerrahi yolla sperm elde etme yöntemleri için OPU odası özelliklerini taşıyan ayrı bir oda oluşturulabilir.
- Dondurma ve Saklama Alanı: Dondurulması gereken numunelerin dondurulması ve saklanması için düzenlenen en az 9 m2 büyüklüğündeki alandır. Bu alan embriyoloji laboratuvarının içerisinde kapı ile ayrılmış bir birim olabileceği gibi uygulama alanı içerisinde olmak üzere embriyoloji laboratuvarından ayrı bir alanda da oluşturulabilir. Bu alanda embriyo tankları ve yedek tank bulunur. Planlanan ilave her bir tank için 1 m2 alan eklenir.
2. Genel Bölüm
Genel bölümde ise hasta kabul ve bekleme alanı, hasta muayene odası, hemşire çalışma alanı, hasta bilgilendirme odası, arşiv birimi, biyokimya laboratuvarı, personel giyinme ve çalışma odaları, malzeme deposu, hasta hazırlık alanı, personel hazırlık alanı ve sterilizasyon ünitesi bulunmaktadır.
- Hasta Bilgilendirme Odası: Hastaların bilgilendirilmesi ve eğitimi amacıyla düzenlenen en az 10 m2 büyüklüğünde odadır. Hasta ve yakınlarına bilgilendirme yapılabilecek şekilde düzenlemeler yapılır. Bilgilendirmenin hasta muayene odasında yapılması halinde bilgilendirme odası şartı aranmaz.
- Arşiv Birimi: Hastaların tüm kayıtlarının arşivlendiği tercihen merkez içinde oluşturulan birimdir. Arşiv merkezin dışında ise genel hastane arşivinden ayrı olarak düzenlenir. Müstakil merkezlerde ayrıca oda oluşturulur.
- Biyokimya Laboratuvarı: Hasta takibi için gerekli hormon çalışmalarının yapılabildiği, gerekli olan diğer araç ve gereçle donatılmış laboratuvar bulunur. Biyokimya laboratuvarı bulunmayan hastaneler ve müstakil merkezler aynı il içerisinde bulunan Bakanlıkça ruhsatlandırılmış biyokimya laboratuvarından hizmet satın alır.
- Hasta Hazırlık Alanı: Uygulama bölümüne geçecek hastaların kıyafetlerini değiştirebileceği mahremiyete uygun bir alan bulunur. Bayan ve erkek için iki ayrı alan düzenlenebilir.
Bu bölümlere haiz olan Tüp Bebek Merkezleri kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastaneler ile özel hastaneler bünyesinde kurulabilmektedir. Bu merkezler faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için, ÜYTE Yönetmeliği kapsamında gerekli şartları yerine getirmeli ve idare nezdinde ruhsat almalıdır.
Kamu hastanelerine bağlı olarak faaliyet gösterecek ÜYTE merkezleri, öncelikle ilgili kurumların ilgili mevzuatına uygun olarak gerekli izinleri almalı ve ruhsat için gerekli şartları yerine getirmelidir. Özel hastane bünyesinde açılacak merkezler de aynı şekilde Özel Hastaneler Yönetmeliği kapsamında esas projeye işlenecek proje ve planlama ile ilgili izinleri almalıdır.
Sonuç olarak, fiziki olarak sadece bu şartlara sahip ÜYTE merkezleri yetkili merkez olarak üremeye yardımcı tedavi uygulamalarını gerçekleştirebilecektir.