Haciz Nedir? Maaş ve Ücret Haczi Nedir?
Haciz; alacaklının talebi üzerine borçlunun mal, hak ve alacaklarından borcuna yetecek miktarına hukuki olarak el koyulması işlemini ifade eder. Dikkat ederseniz haciz, borçlunun malına, hakkına ve alacağına konulabilmektedir. Maaş ve ücret de alacak olduğundan haczedilebilir. Ancak haczedilmelerinde yasal kısıtlamalar vardır.
Maaş ve ücret, kişi için genelde tek geçim kaynağıdır. Bunların üzerinde yüzde yüz oranında haciz uygulanabilmesi kişinin hayatına devam edememesine neden olacaktır. Bu nedenle yasa koyucu bunların tamamının haczedilebilmesinin önüne geçmiştir.
Maaş ve ücret haczi ile ilgili farklı kanunlarda farklı düzenlemeler mevcuttur.
Maaş Haczinin Dörtte Bir (1/4) Oranında Uygulanması
Aşağıda iki kanun maddesine yer verdik. İlk kanun maddesi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 35. Maddesidir. Kanunda işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlasının haczedilemeyeceği yer almaktadır. Bu kapsamda işçilerin maaşlarının dörtte birden fazlasının haczedilemeyeceği açıktır.
Peki işçilerin maaşının dörtte birinden azı için haciz tatbik edilebilir mi? Yani sekizde biri, onda biri gibi oranlarla maaş haczi uygulanabilir mi? Bu soruya da hayır yanıtı vermemiz gerekiyor. Çünkü İcra İflas Kanunu 83’e göre maaş hacizlerinin minimum dörtte bir oranında uygulanacağı açık bir şekilde ifade edilmiştir.
Ücretin saklı kısmı
İş Kanunu Madde 35 - İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir. Nafaka borcu alacaklılarının hakları saklıdır.”
Kısmen haczi caiz olan şeyler
İcra İflas Kanunu Madde 83 –Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir.
Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.”
Maaş Haczinin Sıraya Alınması
Peki işçinin zaten bir maaş haczi mevcutsa daha sonra gelen maaş haczinin durumu ne olacaktır. Örneğin işçinin 4.000 TL maaşı var. Ve 1. alacaklı için maaş haczi uygulandı ve maaşının 1000 TL’lik kısmı haczedildi. Daha sonra 2. alacaklı için aynı işverene yeni maaş haczi yazısı geldi. İşveren bu maaş haczini de dörtte bir oranında uygulayacak mıdır? Borçlu işçinin maaşından dörtte bire tekabül eden iki maaş haczi için toplam 2000 TL kesinti yapılacak mıdır? Bu soruya da hayır yanıtı vermemiz gerekiyor. İcra İflas Kanunu 83.2’ye göre “birden fazla haciz varsa sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.”. Bu durumda ilk gelen maaş haczi (tebliğ zarfı üstünde yer alan teslim tarihleri baz alınır) için kesinti tamamlandıktan sonra sıradaki maaş haczi için kesinti yapılır.
Maaş Ve Ücret Kesintisi Yapmayan İşverenin Sorumluluğu
Usulüne uygun maaş haczi yazısı tebliğ alan işveren işçinin maaşından kesinti yapmak zorundadır.
Aksine davranan işveren, borçlunun maaşından ve ücretinden kesmediği miktar kadar sorumludur. Borcun tamamından sorumlu tutulamaz. İşçinin maaşının tamamını ödediği yönündeki itirazı da dinlenmez. Bu doğrultuda işverenin kesinti yapmadığı miktar bakımından takibe maruz kalabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Maaş ve ücretlerin kesilmesinde usul:
İcra İflas Kanunu Madde 355 – Devlet işlerinde veya hususi müesseselerde bulunan borçlu memur veya müstahdemlerin maaş ve ücretlerinden kesilmesi için icra dairelerinden yapılacak tebligatın kanuni muhatapları haczin icra edildiğini ve borçlunun maaş ve ücreti miktarını nihayet bir hafta içinde bildirmeğe ve borç bitinceye kadar icra dairesinin tebligatı mucibince haczolunan miktarı tevkif edip hemen daireye göndermeğe mecburdurlar.
Yukarıdaki maddeye riayet etmeyenler hakkında hükümler:
İcra İflas Kanunu Madde 356 – Yukardaki madde hükümlerine riayet etmemiş olanların kesmedikleri veya ilk vasıta ile göndermedikleri para ayrıca mahkemeden hüküm alınmasına hacet kalmaksızın icra dairesince maaşlarından veya sair mallarından alınır.
Maaş ve Ücret Eklerinin Haczi
İşveren tarafından devamlı olarak işçiye verilen para veya parasal karşılığı olan menfaate ücret eki denir. Bunlar genel olarak; prim, ikramiye, kardan pay alma, komisyon ücreti, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, sosyal yardımlardır. Bu ekler ücret eki kabul edildiğinden dörtte bir oranında haczedilebilirler.
Maaş ve Ücret Kapsamında Sayılmayan Ödemeler
İşverenin işçiye ödediği ücret kapsamında olmayan ödemeler; Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı, Yıllık Ücretli İzin Alacağı, Kötüniyet Tazminatı, Sendikal Tazminat gibi kalemlerdir. Bu ödemeler maaş ve ücret kapsamında sayılmadıkları için tamamı haczedilebilir. Dörtte bir oranında kısıtlama bu ödemeler için mevcut değildir.
İş Kazası ve Meslek Hastalığı Nedeniyle Ödenen Tazminat Haczedilebilir Mi?
İcra İflas Kanunu 82. Maddesinin 11. Fıkrası “Vücut ve sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar” tamamı haczolunamayan şeyler olarak sayılmıştır. Bu doğrultuda iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle yapılan ödemelerin haczedilemeyeceği açıktır. Tazminatın toplu veya irat şeklinde ödenmesi durumu değiştirmez.
Yine sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanan kişinin bu geliri de haczedilemez. Meğer ki nafaka veya prim alacağı olsun. 5510 Sayılı kanun kapsamında haczi yasaklanmıştır.
Malullük aylığı da 5510 sayılı kanun kapsamında haczi yasaklanan alacaklardandır.
Kısa Çalışma Ödeneği Haczedilebilir Mi?
Kısa çalışma ödeneği haczedilemez. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik Madde 7.10 “Kısa çalışma ödeneği nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik edilemez.”